dr n. med. Norbert Szaluś
Początkowe informacje dotyczące COVID-19 wskazywały na to, że choroba ta jest najbardziej niebezpieczna dla osób w podeszłym wieku oraz przewlekle chorych ze względu na osłabioną lub nieadekwatną odpowiedź immunologiczną na infekcję. Jednak wraz z przebiegiem pandemii okazało się ze dotyka również młodsze osoby bez ww. „obciążeń” – ale mających nadwagę lub otyłość, a w szczególności jej nadmiar w jamie brzusznej. Taki stan określa się jako nadwaga/otyłość brzuszna lub trzewna.
Sam warunek nadmiernego spożycia kalorii jest znaczącym, choć mało dyskutowanym czynnikiem ryzyka związanym z podatnością na infekcje wirusowe (1), natomiast ich zwiększone spożycie negatywnie wpływa na funkcje immunologiczne organizmu (2).
Przejdźmy do przykładów.
Zespół naukowców z Oxford College opublikował w czasopiśmie Lancet dane potwierdzające powyższą tezę. Badanie przeprowadzono na 3802 osobach Brytyjczyków, z tego 587 miało pozytywny wynik SARS-CoV-2 a negatywny 3215. Są to jedne z pierwszych i największych przekrojowych obserwacji oceniających czynniki ryzyka związane z pozytywnym testem na obecność SARS-CoV-2. Stwierdzono, że tylko przewlekła choroba nerek oraz zwiększone BMI było związane z pozytywnym testem na obecność wirusa SARS-CoV-2 (3).
Dane z USA również nie są niespodzianką i pokazują że cięższy przebieg COVID-19 był związany z obecnością chorób przewlekłych, przy czym 78% pacjentów z COVID-19 wymagało przyjęcia na oddział intensywnej terapii (OIOM), a 94% hospitalizowanych chorych, którzy zmarli, mieli jakąś chorobę podstawową (4). Główne z nich to cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, przewlekłe choroba płuc (np. astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc i rozedma płuc), nadciśnienie i nowotwór (5, 6). Większość tych stanów była jednak spowodowana nadmiarem tkanki tłuszczowej lub współwystępowała z tymi stanami (7). Podobne dane są publikowane przez zespoły włoskie, niemieckie, francuskie, holenderskie.
Skłonność osób otyłych do poważniejszych komplikacji w przypadku zarażenia wirusem można przypisać różnym czynnikom, takim jak przewlekłe zapalenie oraz opóźniona i nieskuteczna reakcja immunologiczna. Do chwili obecnej nie uwzględniono w pełni tkanki tłuszczowej jako głównego czynnika zachorowania na COVID-19.
Koronawirus (SARS-CoV) wiąże się z receptorem konwertazy angiotensyny 2 (ACE2). Jest on obecny przede wszystkim w drogach oddechowych. Niemniej jednak należy zwrócić uwagę, że ACE2 ulega ekspresji w ludzkiej tkance tłuszczowej. Aktywacja osi konwertazy angiotensyny (ACE)/angiotensyny II (Ang II)/ typ 1 receptora angiotensyny 2 (AT1R) RAS (układu renina-angiotensyna) odgrywa ważną rolę w patofizjologii otyłości i chorobach serca związanych z tkanką tłuszczową trzewną (8). Interakcja pomiędzy układem ACE2-RAS, tkanką tłuszczową a nowym koronawirusem 2019 mogłaby, przynajmniej częściowo, stanowić wyjaśnienie wyższej zachorowalności i śmiertelności pacjentów otyłych, u których stwierdzono obecność wirusa
Wiedząc ze otyłość „trzewna” charakteryzuje się brakiem równowagi pomiędzy przeciwzapalnym i prozapalnym wydzielaniem adipocytokinin z tkanki tłuszczowej trzewnej, w klatce piersiowej, z okolic nasierdzia i śródpiersia, może mieć również znaczenie w burzy cytokinowej obserwowanej u pacjentów z ciężkimi objawami zarażenia SARS-COv2. Interesujące jest to, że oceniając poziom adiponektyny (a jej stężenie u osób z nadwagą i otyłością jest obniżone) można było przewidzieć śmiertelność u skrajnie chorych pacjentów przyjętych na oddział intensywnej terapii. W badaniach nad grypą stwierdzono, że to co wiąże otyłość trzewną i ostre komplikacje oddechowe to nadmierne uwalnianie prozapalnych cytokin m.in. IL-6. Wiemy również, że osoby starsze są bardziej narażone na komplikacje związane z COVID-19, a ich wskaźnik wyleczalności jest gorszy, należy tutaj zwrócić uwagę na fakt, że starzenie się organizmu może przyczyniać się do gromadzenia się tłuszczu trzewnego, zapalenia tkanki tłuszczowej oraz włóknienia.
Jeżeli otyłość jest wyznacznikiem złych rokowań lub większych komplikacji u pacjentów zarażonych SARS-Cov2, a na to wskazują coraz liczniej pojawiające się publikacje, nadal pozostaje modyfikowalnym czynnikiem ryzyka.
Liczne doniesienia wskazują na problem wzrostu masy ciała w czasie kwarantanny i ograniczonego dostępu do miejsc rekreacji. Czy mamy do czynienia z sytuacją bez wyjścia?
W badaniach japońskich naukowców z zastosowaniem unikalnej formuły, polifenoli o niskiej masie molekularnej z liczi i zielonej herbaty – Oligo Elite, wykazano, że bez zmian nawyków żywieniowych można uzyskać redukcję tkanki tłuszczowej trzewnej.
Badanie przeprowadzono na 18 ochotnikach. U biorących udział w badaniu wykonano CT scan do oceny składu ciała, zmierzono poziom IL 6, TNF alfa, PAI, adiponektyny, leptyny. HOMA IR,
Wykazano, że Oligo Elite przyczynił się do redukcji tkanki tłuszczowej wisceralnej i podskórnej. U badanych wzrosła wrażliwość na insulinę. Wyniki badania pokazują, że Oligo Elite poprawia stosunek cytokin pro do przeciwzapalnych, może więc być dobrą propozycją dla osób z nadwagą, zespołem metabolicznym oraz jako prewencja wzrostu ilości tkanki wisceralnej, obserwowanego w procesie starzenia, nie tylko w dobie pandemii.
1. Moser JS, Galindo-Fraga A, Ortiz-Hernandez AA, Gu W, Hunsberger S, Galan-Herrera JF, et al. Underweight, overweight, and obesity as independent risk factors for hospitalization in adults and children from influenza and other respiratory viruses. Influenza Other Respir Viruses. (2019) 13:3–9
2. Frasca D, McElhaney J. Influence of obesity on pneumococcus infection risk in the elderly. Front Endocrinol. (2019) 10:71
3. Simon de Lusignan et al. Risk factors for SARS-CoV-2 among patients in the Oxford Royal College of General Practitioners Research and Surveillance Centre primary care network: a cross-sectional study. Lancet Infect Dis 2020; 1473-3099(20)30371-6.
4. Chow N, Fleming-Dutra K, Gierke R, Hall A, Hughes M, Pilishvili T. Preliminary estimates of the prevalence of selected underlying health conditions among patients with coronavirus disease 2019 – United States, February 12-March 28, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. (2020). 69:382–6.
5. Yang J, Zheng Y, Gou X, Pu K, Chen Z, Guo Q, et al. Prevalence of comorbidities in the novel Wuhan coronavirus (COVID-19) infection: a systematic review and meta-analysis. Int J Infect Dis. (2020)
6. Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, et al. Clinical characteristics of coronavirus disease 2019 in China. N Engl J Med. (2020)
7. Maffetone PB, Rivera-Dominguez I, Laursen PB. Overfat and underfat: new terms and definitions long overdue. Front Public Health. (2016) 4:279.
8. Vaduganathan M, Vardeny O, Michel T, McMurray JJV, Pfeffer MA, Solomon SD.] Renin- Angiotensin-Aldosterone System Inhibitors in Patients with Covid-19. N Engl J Med. 2020 Mar 30
9 Amelioration of abdominal obesity by low-molecular-weight polyphenol (Oligonol) from lychee.
Jun Nishihira , Maremi Sato-Ueshima, Kentaro Kitadate, Koji Wakame, Hajime Fujii 2009 Published by Elsevier